У польових дослідженнях 2020—2022 рр. встановлено, що застосування основних редокс-мікроелементів, для яких на переважній більшості площ України спостерігається дефіцит, при вирощуванні пижма звичайного на темно-сірому опідзоленому, середньосуглинковому на карбонатному лесі ґрунті є ефективним. Так, мікроелементи в системі добрива—рослини істотно підвищують урожайність культури порівняно з контролем без добрив і NPK-фоном. Найбільшою врожайність загальної біомаси від використання мікроелементів у середньому за роки досліджень була за дії цинку. В середньому за три роки досліджень реакція культури на зростаючі рівні фону живлення цинком наближалася до концентраційно залежної; у сезоні 2022 р. таку дію цинку за підвищення доз елемента не спостерігали. За фонового внесення макроелементів збільшення накопичення цинку та міді у квітках пижма не спостерігали. Зниження вмісту міді у 2020 р. може бути пов’язано з «ефектом розбавляння» за накопичення біомаси. Збільшуючи дози внесення цинку в 2021 р. спостерігали також підвищення рівнів накопичення мікроелементів. У 2021 р. статистично достовірне підвищення накопичення цинку було на варіантах Zn1 та Zn2. У разі збільшення доз внесення міді у роки досліджень фіксували відповідне підвищення рівнів накопичення мікроелемента у квітках. Проте максимальні рівні вмісту міді не перевищували 0,87 мг/кг, що значно нижче за рівні регламентованого у вітчизняних і міжнародних нормативних документах вмісту. Таким чином, живлення цинком та міддю лікарської рослини пижма звичайного є важливим для нарощування продуктивності культури в умовах перенесення виробництва у Центральну Україну. При цьому рівні накопичення цих елементів у кінцевій продукції зростають, що важливо для отримання продукції з вищою якістю.
Ключові слова: Tanacetum vulgare L. Bernh., пижмо звичайне, продуктивність, цинк, мідь
Повний текст та додаткові матеріали
У вільному доступі: PDFЦитована література
1. FAO. IFAD. UNICEF. WFP. WHO . The State of Food Security and Nutrition in the World 2020: Transforming Food Systems for Affordable Healthy Diets. FAO; Rome, Italy.
2. Praharaj, S., Skalicky, M., Maitra, S., Bhadra, P., Shankar, T., Brestic, M., Hejnak, V., Vachova, P. & Hossain, A. (2021). Zinc biofortification in food crops could aleviate the zinc malnutrition in human health. Molecules (Basel, Switzerland), 26(12), 3509. https://doi.org/10.3390/molecules26123509
3. Cakmak, I. & Kutman, U.B. (2018). Agronomic biofortification of cereals with zinc: A review. Eur. J. Soil Sci., 69, No. 1, pp. 172-180. https://doi.org/10.1111/ejss.12437
4. Yaseen, M.K. & Hussain, S. (2021). Zinc-biofortified wheat required only a medium rate of soil zinc application to attain the targets of zinc biofortification. Arc. Agr. and Soil Sci., 67, pp. 551-562. https://doi.org/10.1080/03650340.2020.1739659
5. Alloway, B.J. (2008). Micronutrient deficiencies in global crop production. London: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-1-4020-6860-7
6. Velu, G., Ortiz-Monasterio, I., Cakmak, I., Hao, Y. & Singh, R. (2014). Biofortification strategies to increase grain zinc and iron concentrations in wheat. J. Cer. Sci., 59, pp. 365-372. https://doi.org/10.1016/j.jcs.2013.09.001
7. Williams, A.C., Harborne, J.B. & Geiger, J.R. (1999). The flavonoids of Tanacetum parthenium and Tanacetum vulgare and their anti-inflammatory properties. Phytochem., 51, pp. 417-423. https://doi.org/10.1016/S0031-9422(99)00021-7
8. Raal, A., Orav, A. & Gretchushnikova, T. (2014). Essential oil content and composition in Tanacetum vulgare L. herbs growing wild in Estonia. J. Essen. Oil Bear. Plants, 17, No. 4, pp. 670-675. https://doi.org/10.1080/0972060X.2014.958554
9. Khatib, S., Sobeh, M., Faraloni, C. & Bouissane, L. (2023). Tanacetum species: Bridging empirical knowledge, phytochemistry, nutritional value, health benefits and clinical evidence. Front. Pharmac., 14, 1169629. https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1169629
10. FEECO International, Inc. Retrieved from https://feeco.com/global-zinc- deficiency-and-the-growing-zinc-fertilizer-market
11. Wessells, K.R. & Brown, K.H. (2012). Estimating the global prevalence of zinc deficiency: results based on zinc availability in national food supplies and the prevalence of stunting. PLoS One, 7, No. 11, pp. 505-568. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0050568
12. Valenca, A.W., Bake, A., Brouwer, I.D. & Giller, K.E. (2017). Agronomic biofortification of crops to fight hidden hunger in sub-Saharan Africa Author links open overlay panel. Global Food Secur., 12, pp. 8-14. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2016.12.001
13. Balyuk, S.A. & Fateev, A.I. (2012). Scientific and technological bases of micronutrient nutrition management of agricultural crops. Kharkiv: Miskdruk.
14. Fateev, A.I. & Pashchenko, Y.V. (Eds.). (2003). Background content of microelements in soils of Ukraine. Kharkiv.
15. Jasion, M., Samecka-Cymerman, A., Kolon, K. & Kempers, A.J. (2013). Tanacetum vulgare as a bioindicator of trace-metal contamination: a study of a naturally colonized open-pit lignite mine. Arc. Env. Contam. Toxicol., 65, pp. 442-448. https://doi.org/10.1007/s00244-013-9922-4
16. Vaverkova, M.D. & Adamcova, D. (2014). Heavy metals uptake by select plant species in the landfill area of ћtep«novice, Czech Republic. Pol. J. Env. Stud., 23, No. 6, pp. 2265-2269. https://doi.org/10.15244/pjoes/26106
17. Noman, Y., Iza, F., Iftikhar, A., Ahmad, I.A. & Ayyaz, M.K. (2023). Alleviation of zinc deficiency in plants and humans through an effective technique; biofortification: A detailed review. Acta Ecol. Sinica, 43, Iss. 3, pp. 419-425. https://doi.org/10.1016/j.chnaes.2022.07.008
18. State Pharmacopoeia of Ukraine. State Enterprise «Scientific and Expert Pharmacopoeia Centre». (2004). 1st ed. Kharkiv: RI REG. Retrieved from http://sphu.org/viddil-dfu
19. Quality control methods for medicinal plant materials. (1998). 1,2 Geneva, World Health Organization.